Bu alemin yaratılma sebebi insandır, insanın yaratılma sebebi de Hakk’ın görünme ve bilinmesidir, çünkü Hakk insanda aşikar olmuştur. O halde bizim kendi hakikatimizi aramamız bir emri ilahi değil midir?
Cenab-ı Hakk, bu kainatı Hazreti Muhammed’in yüzü hürmetine yaratmıştır ve “Sen olmasaydın ben bu alemi yaratmazdım” demiştir. Allah, bu alemi Kendisinin bilinmesi için, güzelliklerinin dile gelmesi için yaratmıştır. Hazreti Allah’ı da en güzel dile getiren Hazreti Peygamber Efendimiz olmuştur ve bizlere sunduğu her kelamı bencilce değil tamamen yokluğa bürünerek dile getirmiştir. Onun dilinden zuhura gelmiş olan bütün güzellikler Yaratıcının sözleridir. Hazreti Muhammed, Akl- ı Küll’dür. Ve Hazreti Ali Efendimiz olsun, Hazreti Mevlana olsun ve bütün Piran Efendilerimiz de Akl-ı Küll idiler. Bunun manası, onların her zerresinden akıl fışkırmaktadır. Çünkü onlar akıllarını Hazreti Muhammed Efendimizin aklıyla büyütmüşlerdir ve söyledikleri her söz bu sebeple bal şerbet gibidir. Onlar her zaman topluma tebessümlü yüzleriyle ve birleyici sözleriyle çıkmışlardır. Ve insanlara bu şekilde örnek olmuşlardır ki, onların sözleriyle akıllarını büyütmüş olan, onları kendilerine ruh etmiş olan kişilerle dünya durdukça anılmaya devam etsinler. Yani sonuç olarak, başta da söylemiş olduğumuz gibi, insan herşeyden üstün bir varlıktır. İnsan demek kainat demek, kainat demek insan demektir. Nurlu bir insanın cemali Ay’ı andırır. Gözlerindeki ışık çoğaldığı zaman da, o insan Ay’dan Şems haline döner. Misal olarak, Yusuf Aleyhisselam’ın yüzünün nuru o kadar parlaktı ki, gece yürüdüğü yollardaki evlerde oturan insanlar, onun nuru evlerine yansıma yapsın diye pencerelerini açarlardı.
Yani Yusuf Aleyhisselam’ın yüzündeki o nur da, Hazreti Muhammed Efendimizin nurunun ancak bir yansımasıydı. Hazreti Muhammed Efendimiz, bu kainatın yaratılışına sebep olan nurdur. O iki cihanın Güneşidir.
Hazreti Mevlana, “Bir insan, kendi varlığında Hakk’ı bulunduğunda, ebediyetin anahtarını bulmuştur” diyor, bunu açıklar mısınız?
Bizler bizlikte ne kadar kalırsak, o kadar kayıplarda oluruz. Istıraplarda ve hüzünlerde oluruz. Bizler kendimizi ne kadar teslimiyete bırakırsak, o kadar teslim olduğumuz yer bizlerde varlığını, güzelliklerini gösterir ve bizlerin manevi kazançlar elde etmemizi sağlar. Gönül sunulmadığı zaman beden kapısı açılmaz ve güzellikler o bedene yansıma yapmaz. Ne zaman gönül sunulursa, o zaman o kapı açılır, gönül verilen yer o kapıdan girer, vücutta varlığını gösterir, işte o zaman insan huzur içinde olur.
Yunus Emre, selam olsun üzerine, şöyle buyurur:
“İlim, ilim bilmektir; ilim kendini bilmektir. Sen kendini bilemezsen, bu nice okumaktır. Var hoca, git bin hacca; hacca gitmek hüner değil, bir gönüle girmektir.”
İnsanlardaki bütün bu sıkıntıların, hüzünlerin nedeni, hep dışa bakıştan, bencil yaşayışlardan kaynaklanıyor. Sevgiler hep dışa sunuluyor, bu yüzden insanlar gamdan, sıkıntıdan, üzüntüden bir türlü kurtulamıyorlar. Şöyle misal vereyim; yediğimiz gıdalar bedene kuvvet verir, güçlendirir. İnsan eğer maneviyattan uzaksa, bu güç, kuvvet insanı hayvaniyete sürükler.
Hazreti Mevlana şöyle der:
“İnsan kulaktan beslenir, hayvan ağızdan beslenir.”
Bizler burada sayısız hakikatler sunuyoruz. Gerek Hazreti Mevlana’mızdan, gerekse Hazreti Muhammed Efendimizden, onların kimliklerinden, onların güzelliklerinden dil sarfediyoruz. Dinleyenler eğer bu güzellikleri işitip ruhlarına gıda yapmaya çalışırlarsa, iyi birer insan olurlar. Bu güzelliklerin kendilerinde zuhur etmesi için de yokluğa bürünmeleri gerekmektedir. Eğer insan yokluğa bürünmezse, ikrar verdiği yere imanını güçlendirmezse, bu kişi ne kadar zahiri bilgilere sahip olursa olsun, ne kendine bir faydası olur ne de başka birine faydası dokunur. Bu bilgiler ileriye doğru o kişide yük olmaya başlar. Bu nedenle bizler ne kadar Hazreti Muhammed Efendimizi, Pirimiz Mevlana’mızı bedenimizde ruh edersek, onların bilgileriyle kendimizi büyütürsek, onların gözüyle çevremize bakmaya çalışırsak, o nispetle topluma ve kendimize faydalı güzel insanlar oluruz. Halk arasında, ‘Kalp gözünün kapalı olması’ diye bir tabir vardır. Bu çok doğru bir sözdür. Neden? Çünkü o kalpte konuk olan dünyadır. Eğer insan dünya ehliyse, o kişinin kalp gözü kördür. Ama sıdk-ı bütün bir imanla, iman ettiği yerde yokluğa bürünürse insan ve kalbinde en güzel yeri Ona verirse, işte o zaman o kişinin gözlerinden seyreden iman ettiği yer olur ve dünya o kişinin gözünde basit bir varlık haline gelir. Ve artık insan o Sevgili’den bir an dahi olsun ayrılmak istemez. Fakat genelde insanların bedenleri dünya muhabbetleriyle dolu, bu sebepten dolayı bağdaşamıyoruz. Boşaltalım dünya varlıklarını içimizden, varlık olarak Hazreti Muhammed Efendimizi kalbimize koyalım, bakın o zaman nasıl güzel haller zuhur eder bizlerden.
Hasan Dede bu alemde en çok ne yapmak istedi, insan toplumuna neyi vermek istedi?
Bütün insanlık alemini bir görmek, hepsini birbirine karşı sevgide saygıda görmek istedi. Onun bütün yaşamı bunu için geçti. Hazreti Muhammed, Hazreti Mevlana ne istediyse biz de aynısını istedik. Hazreti Muhammed’e tam bir imanla yüz tutanlar rahat ettiler. Hazreti İsa’ya, Hazreti Musa’ya yüz tutanlar rahat ettiler. Kim Peygamberlerin sözünün dışına çıkıp egosunda kaldıysa perişan oldu. Çünkü Peygamberler, Evliyalar menfaatsiz dostturlar. Onlar bu dünyaya insanları irşad etmek, gel benim gibi ol, demek için geldiler. Sevdiler, hep sevgiden söz ettiler, hiç usanmadan cemaatlerinin yanlarında bulundular. Onların sözleri ferahlık verip, huzura kavuşturdu. En sonunda gözler açıldı, gönüller büyüdü, ruh ferahlığa kavuştu ve oraya imanla baktılar. Onların gövdeleri kalktıktan sonra kim oraya tam vekalet ettiyse aynını söyler. Hasan Dede ikilik tohumu atmadı, küfrü de iman bildi. Temize dokunamazsın ama öbürleri ile uğraşırsın, küfürde olanları yavaş yavaş bıkmadan yola getirmeye çalıştı.
Hazreti Muhammed’e gayrimüslim bir bedevi misafir gelmişti. Hazreti Muhammed’in bir keçisi vardı. Diyelim iki, üç bakraç süt veriyordu. Bu bedeviyi nasıl doyuracağım diye düşünürken, keçi birkaç misli süt verdi. Bedevi tıka basa karnını doyurdu. Bir vakitten sonra gece sıkıştı fakat kalkamadı, yatağı berbat etti. Sabah kalkınca da Hazreti Muhammed’in serdiği o temiz çarşaflarla, üstünü başını temizleyip, heyecandan haçını unutarak, haber vermeden gitti.
Peygamber Efendimiz, sabahleyin hal hatır sormak, kahvaltı ikram etmek için misafirini kaldırmaya gittiğinde, odada berbat bir koku ile karşılaştı.
Bu pisliği madem ki benim midem kaldırmıyor, bu çarşafları temizlemesi için kimseye veremem diye düşünerek, kuyudan su çekip, tekneyi doldurdu ve o çarşafları kendi elleriyle temizlemeye başladı. Mübarek kimseye yük vermiyor…
Bedevi putunu unuttu ya, bütün inancı ondan, onsuz duramadığından tekrar Hazreti Muhammed’in evine gelip, kapı aralığından baktı. Hazreti Muhammed’i onun pisliklerini temizlerken gördü, utanç içinde içeri girip, selam verdi.
Hazreti Muhammed, “Rahat uyudun mu? Olmuş, insanlık hali, sıkılma. Niçin geldin?” diye sordu.
“Putum için.”
“Al putunu.”
“Hayır istemiyorum. Senin gibi büyük insan zor bulunur, senin yoluna girmek istiyorum” diyerek Peygamber Efendimizin elini öptü. Daha sonra da, “Benim halim ne olacak? Ben doyamıyorum” der.
“Bundan sonra çok az şeyle doyacaksın.”
“Nasıl?”
Hazreti Muhammed, ona güzel bir nasihatte bulundu.
“Yemeğe başlarken, Besmele çekeceksin. Hakk’ı düşün, Allah sana yardımcı olacaktır.”
O doymayan adam Besmele çektikten sonra, Hakk’ı düşününce iştahı kesildi, çok azla misal çeyrek ekmekle doydu ve çok güzel bir insan oldu. Kim onu insanlığa sürükledi? Hazreti Muhammed’in büyüklüğü. Öf, uğraşamam demedi. Ya sabır diyerek, hizmete girdi.
Hazreti Mevlana, bir gün ılıcaya gitmişti, o sırada havuzda cüzzamlılar yıkanıyordu. Hazreti Mevlana gelince cüzzamlıları çıkarıp, suyu temizleyip, elma yaprakları atmak istediler. Hazreti Mevlana, “Hiç kimseye dokunmayın” diye seslendi. Cüzzamlılarla beraber yıkanarak, onlara su atıp onlarla hasbıhal oldu. Hazreti Mevlana’nın onlara su atmasıyla yaraları şifa buldu.
İnsan olmak çok zor. O derdi veren de, dermanı veren de Allah. Madem elçisin, her şeye katlanacaksın. O, seni imtihana tutuyor, ben yapamam, edemem demek yok.
Bir insan, ehli iman, Resulüne ve kitabına bağlı ise Kur’an onunla dile geldiği için o insan canlı Kur’an’dır. Kur’an-ı Kerim rafta durursa sen onun ehli değilsen, ona da Kur’an-ı Sabir derler. O, insanla dile geldiği için, güzel bir insan ele alırsa orada ortalığa can verir, güzellikler meydana gelir, Kur’an orada canlanır. O güzellik Hazreti Ali’ye verilmiştir, selam olsun üzerine.
Şam Valisi, Hazreti Ali’yi hiçbir türlü yenemeyince, ne kadar Kur’an-ı Kerim varsa toplattı, sonra sayfalarını mızraklara koydurup, askerlerine Hazreti Ali’ye karşı yürümelerini emretti. Hazreti Ali taraftarları, mızraklarda Kur’an’ı görünce kılıçlarını kınlarından çıkarmadılar. “Biz Kur’an’a karşı savaşamayız” dediler. Hazreti Ali o zaman, “Çekin kılıçları, yürüyün üzerlerine, mızraklardaki Kur’an sayfaları Kur’an-ı Sabit’tir, insansız dile gelmez. Ben Kur’an-ı Natık’ım, canlı Kur’an’ım” dedi. Yanındaki bir sürü mollalar, Hazreti Ali’ye ayetler okudular, fetvalar verdiler. Hazreti Ali, “Siz Kur’an’ı benden daha iyi bilemezsiniz, ben onun özüyüm” dediyse de, anlamadılar, ayetlerden bahsettiler. Baktı ki, bunlar askerden daha cahil, asker de bunlara inanıyor, savaşı bıraktı.
Bir gün, Hazreti Muhammed, selam olsun üzerine, sahabesi ile otururken der ki: “Aranızda kısa bir süre içinde hatim indirecek biri var mı?”
Sahabenin hepsi sustu. Çünkü Kur’an-ı Kerim normal bir şekilde okunursa sekiz saat zaman alır. En hızlı şekilde okunsa bile altı-yedi saatten daha az bir sürede okunmaz.
Hazreti Ali elini kaldırdı ve üç İhlas ve bir Fatiha okudu. Bu bütün Kur’an’a geçerlidir, daha fazla ders almak isteyen, girer içine okur. Hazreti Ali zaten Kur’an-ı Natık. Hazreti Muhammed Efendimiz de Hazreti Ali’yi tasdiklemiştir.
İhlas-ı Şerif’in manası şudur: “Kulhuvallahu ehad, (Ey kul yemin ederim, O Allah için, o ehad sensin). Allahüssamed, (Dünyada senden merti yok). Lem yelid velem yuled, (Ne doğarsın ne de doğurur bir ana senin gibi). Velem yekullehu küfüven ehad, (Sana bir zarar gelmemesi için, bütün bu alemi mahfederim).” Bakın ne kadar büyük bir mana taşımaktadır.
Kur’an-ı Kerim, en büyük zikirdir. Bütün bu kainatta ne varsa, hepsi Hazreti Muhammed Efendimizin dilinden, Kur’an-ı Kerim’de insanlık alemine sunulmuştur. Bu nedenle bir mana ehli, Kur’an-ı Kerim’i ne kadar tefsir etmeye çalışırsa çalışsın, sonunu getiremez. Çünkü ne kadar varlık varsa bu alemde hepsini yazması gerekir.
Fatiha suresine gelince… Misal olarak, İsmail Hakkı Ankarevi, kendisi çok büyük bir alimdi, Fatiha suresine mana vermeye kalkmış ve üçyüz küsur sayfa yazmış. Sonra dönüp yazdıklarına bakmış, görmüş ki daha hiçbir yerde değil, yani daha Fatiha’nın başında; tutmuş kalemi kırmış. “Niye kalemi kırdın?” diye sormuşlar, şu cevabı vermiş: “Lazım gelir ki, tüm kainatı yazayım.” Yani düşünün bir defa, Fatiha suresinin sadece bir ayetinde bile ne kadar derin manalar vardır.
Hazreti Mevlana’mız da, Kur’an-ı Kerim’den çok derin manalar çıkarmış ve demiştir ki: “Bendeniz, Kur’an-ı Kerim’in bir ayetine mana vermeye kalktım; denizler mürekkep oldu, ağaçlar kalem oldu, yapraklar kağıt oldu. Ben manayı yazmaya başladım; denizler kurudu, ağaçlar tükendi, yapraklar bitti, fakat mana bitmedi…”
Mesnevi-i Şerif’inde, Kur’an hakkında yine şöyle buyurur: “Bil ki Kur’an’ın bir zahiri var… zahirin de gizli ve pek kuvvetli bir de içyüzü var. O batının bir batını, onun da bir üçüncü batını var ki onu akıllar anlayamaz, hayran kalır. Kur’an’ın dördüncü batınıysa eşsiz, örneksiz Allah’dan başka kimse görmemiş, kimse bilmemiştir. Oğul, sen Kur’an’ın dış yüzüne bakma… Şeytan da Adem’in topraktan ibaret gördü, hakikatine eremedi! Kur’an’ın zahiri, insana benzer… sureti görünür, meydandadır da canı gizli!..” (Mesnevi, III/4244)
Ameli salih insanlar için öldükten sonra en büyük mükafat sevdiklerine, bizim için mürşidimize ve onun vasıtasıyla Hazreti Pir’e, Hazreti Peygamber’e kavuşmaktır. Ancak Kur’an-ı Kerim’e baktığımızda birçok surede mükafat olarak yiyeceklerden, içeceklerden, nimetlerden bahsediliyor. Niçin?
Tefsir eden kişiler zahiri tefsir yaptıkları, batıni tefsir yapmadıkları için insanlar neyi en çok istiyorlarsa onlardan bahsetmişler.
İnsanın ameli, yeryüzünde yaptığı işlerdir. İnsanlara sevgiyle, saygıyla davrandı mı? Allah’ın vermiş olduğu rızıktan, zor durumda olanlara yardımda bulundu mu? Dilini tatlı tuttu mu? Ömrünü güzel işler yaparak geçiren kişinin ameli salihtir. Güzel hizmetlerde bulunan kişi bu alemden göç ederken Cenab-ı Hakk, başta kendi yüzünü gösterir. Ameli salih olan kişi yüzü suyu hürmetine sevdikleri de berat alır.
Hazreti Mevlana’nın Emin isminde bir müridi varmış, otuz sene Hazreti Mevlana’ya hizmette bulunmuş. Onun sohbetini dinlediği zaman dermiş ki: “Bugün o kadar güzel bir sohbet açtın, dil tarif edemez.”
Hazreti Mevlana da, “Beni dinle Emin” dermiş.
Sonra camide hatipleri dinler, Hazreti Mevlana’ya gelip, “Filan camide filan hatip çok güzel konuştu, şöyle böyle dedi” diye anlatırmış.
Hazreti Mevlana da, “Onu dinle Emin” dermiş.
“Beni dinle, onu dinle” diyerek aradan otuz sene geçmiş. Bir gün Hazreti Mevlana’nın sadık dervişlerinden biri Hakk’a yürümüş, onu kabristana getirmişler. Toprağa sırlayınca, Hazreti Mevlana’ya, “Ne olur bir duada bulun, bu senin yakınındı” demişler.
Cenab-ı Mevlana tefekkür ettikten sonra bir münacatta bulunmuş. Münacatı yapar yapmaz, Emin’e bütün kabristandan ellerin çıktığı görünmüş. Kabirlerinden hepsi Hazreti Mevlana’nın münacatına ruhen amin demişler.
Münacattan sonra Hazreti Mevlana yürümeye başlamış, Emin hayretten yerinden kalkamamış. “Hadi Emin kalk” demişler. Emin koşup Mevlana’nın eteklerine sarılarak, “Ne olur beni bırakma ya Hüdavendigar” diyerek yalvarmış.
Hazreti Mevlana, “Ben seni hiç bırakmam, arada sırada başka taraflara gidip sen beni bırakıyorsun. Ama şimdi neden bana böyle sarılıyorsun?”
“Artık senden ayrılmam, başka hiçbir yere gitmem. Senin münacatın üzerine bütün kabirlerden eller çıktı. Hepsi, dost yüzü suyu hürmetine berat aldılar.”
“Orada güzel bahçeler, saraylar, huriler var, bu geçici dünyayı ne yapayım, burada yaşlanırım, hastalanırım ama orada öyle bir şey yok” diye düşünenler, namazları menfaat için kılanlar var. Bu neye benzer; susamışsın, suya yanıyorsun. Bir çeşme başına geliyorsun, Sana, “Hayır içme” deniyor. Çeşme önünde, kaynak önünde ama sen o hararet esnasında onlardan su içmeyip serap görmeye başlıyorsun.
Susamış kişi Hakk’ı arayan yolcudur, suyun kaynağı da mürşid-i kamildir. Mürşid-i kamil, susamış kişiye Ab-ı Hayat’tır. Çünkü bir mürşid-i kamil, Kur’an-ı Natık’tır, Hazreti Muhammed’in bütün nurlarına ve hakikatlerine sahiptir. Onun sohbetleri vasıtasıyla tüm bu hakikatleri öğrenirsin, aydınlanırsın.
Her zaman söylüyoruz: İnsan insanın cennetidir, insan insanın cehennemidir. Güzel insanlara karışır, güzel sözler işitirsen, huzur içinde olursun. Orada rahatça gönlünü açıp, ruhunu okşayıcı muhabbetler yaptığın zaman sen cennettesin. Bir de neuzübillah, küfürbazların yanında olursan, onların her sözü bir dikendir, insanı üzüntülere sürükler.
Hazreti Mevlana, “Cenneti görmek isterseniz, aşıkların sohbetine karışın. Aşıkların sohbeti, ilkbaharla yaza benzer. Çünkü hep Allah’tan, sevgiden konuşurlar. Cehennemi görmek isterseniz, küfürbazların yanında oturun, onların sohbetleri de sonbaharla kışa benzer” der. Her şeyi burada göstermiştir. İbadetlerinde güzel şeyler düşüne düşüne senin iç alemine hep güzellikler dolar, kuş gibi hafiflersin. Hep huzur içinde yaşarsın.
Hazreti Mevlana’nın Hakk’a yürüyüşü herkese çok büyük bir örnek öyle değil mi?
Evet aynen öyledir. Hazreti Mevlana’nın son günlerinde Şeyh Sadreddin Efendi ziyaretine gelmişti. Mevlana’ya, “Allah sana şifa versin, seni başımızdan eksik etmesin” diye dua edince, Mevlana, “Sakın bana dua etme. Nurun nura kavuşmasına bir soğan zaresi kadar mesafe kalmıştır, bu kavuşmayı bana çok mu görüyorsun” diyerek cevaplamıştır.
Eşi Kira Hatun da, “Ya Hüdavendigar! Rabbine münacatta bulun gitme, bizi yalnız bırakma,” dediği zaman da, “Kimin malını çaldım, kimin mülküne göz diktim, doğuştan beri hep bu anı bekledim. Neyler üflensin, kudümler vurulsun, Yarla buluşma gecemdir bu benim. Ben giderken, vah vah, diye arkamdan ağlama. Ağlarsan kendine ağla. Ben o padişah değilim tahttan tabuta gireyim. Ben o padişahım ki tahttan gönüllere gireyim” demiştir.
17 Aralık Şeb-i Arus, düğün gecesi, kına gecesi, Yarla kavuşma gecesidir.
Yine Kira Hatun’a dedi ki: “İnsanlık tohumunu ektiysen, şüphen mi var insanlıktan. Güneşin battığını görüyorsun, şüphen mi var doğmasından. Güneşi kaybettiysen aya koş, ayı bulamazsan yıldıza yüz tut, onu da bulamazsan vay sana, kaldın ışıksız.”
O, insanlık tohumu ekti, insanlığa yola çıktı. Hep açık konuştu, hiçbir şeyi gizlemedi.
Yine Yüce Mevlana, “Ey insan mumdan örnek al, mum son demine kadar ışığı sunmaktan vazgeçmez, sen bir insansın son nefesine kadar aydınlığı sun ki aydınlığa kavuşasın” der.
Neuzübillah birisinde umutsuz bir hastalık zuhur etti mi, “Aman en iyi doktora gidelim, bütün malımı mülkümü vereceğim, yaşamak istiyorum” der. Yaşatacak seni bir hafta, bir ay, yine gideceksin. İşte sana işaret veriyor, imanını büyüt, hatalarından nadim ol, dost yüz tutmaktadır. Artık gidiyorsun, hiçbir ilaç fayda vermez, sadece imanın fayda verir.
Hazreti Muhammed ve bütün Veliler hep sevgiden söz ettiler. Sevgi ile kendilerini kazandırdılar, ölüm bunlardan uzaklaştı. Onlar sevenleri ile dünya durdukça yaşayacaklar. Onun için bizler de sevgi sözlerini çoğaltalım, birbirimizi kırmayalım. Sevgide saygıda kusur etmeyelim. Çünkü ne gün belli ne saat, aniden davet gelebilir, güzelliklerde yaşarsan korkuya yer kalmaz.
Kaside:
“Senin gibi eşsiz bir padişahın huzurunda öleceğim gün, ne mutlu bir gündür. Senin şeker madeninin kapısında ölmek, tatlı candan ayrılmak ne hoş bir gündür.
Senin gül bahçenin selvisi gölgesinde ölürsem, toprağımdan yüzbinlerce gül biter.
Senin ayak ucunda sevine sevine el çırparak ölürsem, yaşayışa haris olan nice kişi şaşkınlıklarından ellerini ısırırlar.
Kadehime ölüm şerbetini sen dökersen kadehi öperim, sevine sevine ölüm şerbetini içerim de neşeden mest olmuş bir halde salına salına ölüme doğru gider, can veririm.
Can tatlı olduğu için beşer olarak ölüm haberinden sonbahar yaprakları gibi sararıp solarım, ama bahara benzeyen güller gibi gülüp duran o güzel dudaklarının yüzünden, ölümden şikayet etmeden, güle güle can veririm.
Senin nefesinle kaç defa öldüm, yine dirilirim. Senin yüzünden bir kere değil, bin kere ölsem korkmam. Ben yine ilk öldüğüm gibi, yine o çeşit ölürüm.
Anasının kucağında ölen çocuk gibi Rahman’ın rahmet kucağında, acıyış, bağışlayış kucağında ölürüm.
Bu ne biçim söz? Aşık olan ölür müymüş? Ab-ı hayat kaynağında ölmeme imkan var mı?
Ey Tebrizli Şems! Seninle diri olmayanlar var ya, işte ben onların yanında ölürüm de senin yanında dirilirim. ”
(Divan-ı Kebir, C.IV, 1639)
Mevlana, Peygamber Efendimiz gibi ümmi değildi, bir çok bilgilere sahipti. Fakat Şems-i Tebrizi Hazretleriyle buluşunca bütün bilgilerini bir kenara bıraktı. Bu nasıl oldu?
Hazreti Mevlana, babası Sultan Ulema’dan zahiri bilgileri, ilk şeyhi Şeyyid Burhaneddin Efendi’den batıni bilgileri öğrendi. Şems-i Tebrizi’yle buluşunca ondan ledünni bilgileri elde etti ve artık zahir ilme el uzatmadı, her yere içinden gelen ilhamlarla, o güzel duygularla baktı, sevgiyle ortaya çıktı. Mevlana, Şems’i bulana kadar ümmi değildi, ama Şems’i bulduktan sonra ümmi oldu.
Mesnevi-i Şerif’te yirmiüçbinyediyüzelli beyit, Divan-ı Kebir’de yirmidörtbinikiyüzelli beyit var. Efendisine kırksekizbin beyit söylemiş, Allah’ın güzelliklerini Şems’de görmüş, Şems’in dışına çıkmamış. En güzel ilim sevgi. Her canlıya sevgi ile bakacaksın. Çünkü onu Sevgilin yaratmış. Bu nedenle Yunus Emre de, “Her canlıyı seveceksin, Yaratan’dan ötürü” dedi.
Hazreti Mevlana, zahir ilmi bırakıp aşk ilmine geçince, camiden, medreseden uzaklaştı, artık aşk aleminde yaşamaya başladı. Eskiden görüştüğü iki bilgin, “Mevlana’yı uzun süredir görmedik, ziyaretine gidelim, hem hatur soralım, hem de bir şeyler öğrenelim” dediler.
Biri, diğerine, “Hiç soru sormayalım, gönlümüzü okusun, ona göre bize ikramlarda bulunsun” dedi.
Hazreti Mevlana’nın huzuruna gelip hal hatır sordular. Sonra Hazreti Mevlana tefekküre daldı, onlara sohbet açmak için ilham gelmesini beklerken biri dayanamadı, “Ya Mevlana, bir şey sorabilir miyim?” dedi.
“Sor.”
“Bu alemde fena nedir?”
Hazreti Mevlana, bunu işitir işitmez başını secdeye vurdu. Diğeri arif idi, Mevlana’nın ne demek istediğini anladı ve arkadaşını dışarı çıkardı.
Öteki, “Mevlana soruma cevap vermedi” deyince, “Verdi verdi… ama sen anlamadın!”
Mevlana, bu iyi, bu kötü diye dile getirse Sevgilisini incitmiş olacaktı. O güzele varmak için o iyi ile, o kötü ile nefsimizi terbiye ederiz, ama bu iyi bu kötü diye ayırım yaparsak hiçbir yere varamayız.
Yine Hazreti Mevlana’ya iki bilgin ziyarete geldiler. Sohbet esnasında, “Allah’ın keremi ile birçok varlığa sahip olduk, evlerimiz, bahçelerimiz, evlatlarımız var. Ne kadar şükretsek az, dünya derdimiz yok” dediler.
Hazreti Mevlana da, “Ne güzel şükrünüzü arttırın” dedi.
“Ya Mevlana, bizde korku var, ölümden korkuyoruz.”
“Yazıklar olsun size!” dedi, “Cemmatınıza Allah’ın büyüklüğünden güzelliğinden konuşuyorsunuz, güzel nimetlere sahipsiniz, şimdi O sizi çağıracak ve siz Ondan korkuyorsunuz, hani sizin inancınız, imanınız!”
Bilginler, “Aman ya Mevlana! Anlayamadık.” dediler.
Hazreti Mevlana, “Yaşın onsekiz diyelim ve bir kıza tutuldun. Kız seni saat ikide bekliyorum, derse geç mi gidersin, erken mi?” diye sordu.
“Gece uyuyamam, randevu saatini beklerim.”
“Yaratıcı tüm varlıkların üstünde bir güzel, her şeye Onun sayesinden sahip oldun. Şimdi o çağırınca neden korkuyorsun?”
Kuru ilim insanı korkutur. İlmin manasına inilmezse, kapı çalınca korku belirir. Onun için tasavvuf ehli, Allah’ı güzelliklerin özü olarak görür. Ehli iman Onun yolunda gider, Onu her şeyden çok sever ve Onun davetine koşarak gider.
Kaside:
“Gerçeklerden haberli olarak ölen Hakk aşıkları, sevgilinin huzurunda şeker gibi erirler!
Ruh aleminde, elest meclisinde ab-ı hayat içenler, bir başka tarzda ölürler!
Ötelerden haberdar olanlar, Hakk sevgisinde derlenip toplananlar, şu insan kalabalığı gibi olmazlar!
Hakk aşıkları, letafette melekleri bile geride bırakmışlardır! Bu sebeple, diğer insanlar gibi ölmek, onlardan uzaktır!
Sen sanır mısın ki, arslanlar da köpekler gibi kapı dışında can verir?
Hakk aşıkları sevgi yolunda ölürlerse, onları can padişahı karşılar!
Birbirlerinin canı kesilen, aynı emaneti, aynı canı taşıdıklarından haberdar alan Hakk aşıkları, birbirlerinin aşkıyla ölürler!
Aşıklar, gökyüzüne uçarlar; münkirler ise, cehennemin dibinde can verirler!
Ölürken Hakk aşıklarının gönül gözleri açılır da, öteleri, gayb alemini görürler! Başkaları ise, ölüm korkusu ile kör ve sağır olarak ölürler!
Geceleri ibadetle vakit geçirenler, Hakk korkusuyla uyumayanlar, ölüm zamanı gelince korkusuz, rahatça ölürler!
Bu dünyada boğaz derdine düşenler, sadece yemeyi, içmeyi düşünenler öküzleşirler, eşekler gibi ölürler!
Bugün yaşarken, Hakk’ın nazarından düşmemek isteyenler, o nazarı, o bakışı arayanlar, o bakışa karşı neşeli bir halde gülerek can bağışlarlar!
Can padişahı, onları lütuf kucağına alır; onlar, öyle hor ve basit bir halde ölmezler!
Ahlaklarını Mustafa (s.a.v.)’nın ahlakına benzetenler, Hazreti Ebubekir gibi, Hazreti Ömer gibi ölürler!
Aslında, Hakk aşıklarından ölüm uzaktır! Onlar, ne ölürler ne de yok olurlar! Ben bu sözleri; ‘Şayet ölürlerse, böyle ölürler!’ diye söyledim!”
Kudüs’te, Mescid-i Aksa’da kırksekiz Peygamber yatar. İlki İbrahim Halilullah, en son İsa Ruhullah, Musa, Yakub, Yusuf, Davud, Süleyman, Zekeriya hepsi orada yatarlar. Mescid-i Aksa’nın kırksekiz penceresi vardır. Kırksekiz pencereden her biri bir Peygamberi temsil eder. Hazreti İsa orada yattığı için oraya Ruhul Kudüs de denir.
Dünyamızda üç tane hadrai kubbe var. Hadra, yeşil demektir. Yeşil irşattır. Birincisi Mescid-i Aksa, ikincisi Medine’de Hazreti Muhammed’in makamı, üçüncüsü Konya’da Cenab-ı Mevlana’nın makamıdır.
Kudüs’e gidip kırksekiz Peygamberi ziyaret eden Hazreti Muhammed ve Hazreti Mevlana’yı da ziyaret etmiş olur. Medine’ye gidip Hazreti Muhammed’i ziyaret eden kırksekiz Nebi ile Hazreti Mevlana’yı ziyaret etmiş olur. Hazreti Mevlana’yı Konya’da ziyaret eden Mescid-i Aksa ve Medine’yi de ziyaret etmiş olur. Bu nasıl oluyor? Bir gün Sultan Veled Hazretleri manasında (rüyasında) bir cenazenin sayısız nurlu sima tarafından kendi dergahlarına getirildiğini görür. O nurlu simaları görünce büyük bir coşku içinde cenazeye koşar ve taşıyanlara, “Bu cenaze kimdir nereye götürülüyor?” diye sorar. “Tabutun içindeki Hazreti İbrahim Halilullah, bizler de gelmiş geçmiş Peygamberleriz. Hazreti İbrahim Halilullah’ı Kudüs’ten sizin oraya taşıyoruz ve bizler de taşınıyoruz” diye cevap verirler.
Sabah babasının huzuruna çıkıp manayı (rüyayı) anlatır. Cenab-ı Mevlana, Sultan Veled’e dönüp semahanenin kapısına şu yazıyı yazın der:
“Kimin haccından şüphesi varsa gelsin burayı ziyaret etsin hacı tam olsun. İbrahim Halilullah bedenen Kudüs’te, ruhen buradadır.”
Türbe-i Saadet’deki o yazı bu manadan (rüyadan) sonra yazılmıştır. Bir yerde Hazreti Mevlana, Makam-ı İbrahim’dir.
Hazreti Mevlana, Hakk’a yürüdükten sonra, Molla-i Cami Hazretleri, Hüsameddin Çelebi’ye bir ikindi vakti taziyeye gelip, “Allah sizlere sabırlar versin. Mana güneşi gönüllere sırlandı. Sizden ikindi namazını kıldırmanızı istiyoruz” der.
Hüsameddin Çelebi, “Bizde imamiyete çıkmak yoktur, aramızdan bir hoca ya da hafız imamlık yapar. Biz dosta cemal tutmakla mükellefiz” dese de, “Hazreti Muhammed aşkına, Hazreti Ali, Hazreti Mevlana aşkına imamiyete senin çıkmanı istiyorum” diye ısrara edince, büyük hürmetinden namaz kıldırmak için doğrulur.
Hüsameddin Çelebi, (selam olsun üzerine) sekiz rekatı bir şiir okuyup tekbir çekerek kıldırır.
Cemaattekiler, “Biz bu yaşa geldik şiirle namaz ne gördük ne duyduk” derler.
Namazdan sonra Molla-i Cami Hazretlerine giderek, “Efendi Hazretleri vakit geç olmadan ikindi namazını bir daha eda edelim kazaya kalmasın. Çünkü şiirle kıldırdı” derler.
“Böyle bir namazı hiçbir yerde bulamazsınız o kadar temiz bir dille Allah’a yöenlip, bizi kıyamda, secdede tuttu ki bu namaz kabul olmayacak da hangi namaz kabul olacak” diyerek onayladığını belirtir.
Daha sonra oradan kalkıp Cenab-ı Pir’in makamını ziyarete gider. Daha kapıdan girer girmez, Hazreti Pir’in ruhaniyeti Molla-i Cami’nin vücudunu sarar, emekleyerek kubura gelip gözyaşları dökmeye başlar. Merakla yanına gelen talebelerine, “Hazreti Mevlana’nın kişiliğini şimdi benim dilimden dinleyin ve yazın” der.
“Ulya-yı Kübra mısın? Kabe-i Beytullah mısın?
Asuman ferk eylemedi, Mevlan mısın, Mevlana mısın?”
Bu yazı bugün Türbe-i Saadet’in etrafında yazılıdır.
Cenab-ı Mevlana, dinler üstü bir kişi, kerem dolu bir varlıktır. Bütün dinlere saygı duyar, bütün Peygamberleri bir görür, onun için bütün dünya onu sever. İnşallah hepimiz ona layık oluruz.
İflah etmezsin. Kişi kendini kandırabilir ama Hakk’ı kandıramaz. Hakk her şeye vakıftır, her şeyi görür. Çünkü kainat onundur. O küçük akıllılar, o akılla ancak kendilerini aldatırlar. Yani onu incitmek Hakk’ı incitmektir.
Size şöyle bir menkıbe anlatayım.
Karamanoğulları’nın ağası, Hazreti Mevlana’nın müridi imiş. Fakat ona aşkla imanla değil, akılla bağlıymış. O devirde birçok hatip varmış. Her yerde çeşitli kişiler konuşurmuş. Bu ağanın bir camii hatibine gönlü kaymış. Bir gün Hazreti Mevlana’ya, “Efendi Hazretleri, filan camiye gidelim, orada çok güzel bir hatip var. Allah’ı çok güzel bir dille yad ediyor” demiş. Hazreti Mevlana, “Gidip dinleyelim” diyerek Hüsameddin Çelebi ve bu zatla birlikte hatibi dinlemeye gitmiş. Adam kürsüde celali kuru bir sohbet yapıyormuş. Hazreti Mevlana tefekkürde dururken, bu da can kulağı ile dinliyormuş. Dinledikten sonra, “Ya Hüdavendigar! Bu günden sonra kürsüdeki zat benim mürşidimdir, ona tabi oldum” demiş.
Hazreti Mevlana, “Sen bir baba bulduysan, fakir de bir evlad bulurum” diyerek hemen camiyi terketmiş.
Aradan birkaç ay geçmeden Karamanoğulları’nın ağasına bir tuzak kurulmuş. Onu boğmaya çalışırlarken, “Allah” demiş ama bir yardım gelmemiş. “Ya Hüdavendigar Mevlana” diye bağırarak imdat istemiş. Hazreti Mevlana o esnada sema ediyormuş, sema ederken kulaklarını kapatıp, öyle sema etmiş. Bu hali gören Sultan Veled, sema bitince sormuş, “Efendi baba, neden sema ederken kulaklarını kapadın?”
“Karamanoğulları’nın ağasını boğdular. Çok acı bir sesle benden meded istedi. Gönlüm ona kırık olduğu için kulaklarımı kapadım” diye cevap vermiş.
Şefkat dolu bir yer ama bir yerde de hiç affetmiyor. Onlar her şeye vakıf. Akıl gözü ile kısa menzilleri görürsün ama kalb gözüyle çok şey görülür. Dar bakışla, bu gözle insan çok şey kaybeder. Hakk yolu kolay bir yol değildir. Onun için gönül ister ki bu yolu seçenler, bazı eserlerini okusunlar. Haftada on sayfa okunursa yine bir şeyler alınır. Ölen bedendir, ruh ölmez. Devran var. Bu yollarda mükafat var.
Hüsameddin Çelebi Hazretleri, “Sizin fikirlerinizi artık topluma sunalım” dediği zaman, Hazreti Mevlana ona sarığından Mesnevi-i Şerif’in ilk onsekiz beyitini sundu. Neden Hazreti Mevlana, Mesnevi-i Şerif’inin yazılmasını kendi talep etmedi, bundaki hikmet nedir?
Misal olarak, emirle bir şey yaptırmak, yazdırmak pek uygun olmaz. Gönülle yapılan hizmette birçok güzellik meydana gelir. Hazreti Mevlana, birkaç kişi ile oturdu, sarığın içinde o kağıt herkesin gözüne ilişti ama kimse, o nedir, diye sormadı. Hüsameddin Çelebi de sormadan destarın içine elini atıp, çıkardı. Çünkü Hazreti Mevlana’ya karşı çok sevgisi vardı, o kadar nazı geçiyordu. Sarıktan çıkardığı Mesnevi’nin ilk onsekiz beyitiydi. Okuduktan sonra, “Neden bunu sunmadınız?” diye sordu. Hazreti Mevlana da, ona tebessüm ederek, “Gönülden hizmete koşanı bekledim. Sen sevgiyle elini uzatıp aldın. Şimdi Mesnevi’yi ben söyleyeceğim, sen yazacaksın” dedi. Hüsameddin Çelebi, o onsekiz beyitten, kırksekizbin beyite kadar Mevlana’nın katipliğini yaptı; hiç bıkmadan, usanmadan yazdı. Hazreti Mevlana’yı banyo kapısında bile beklermiş. Banyoda cezbeye geldiği zaman söylediklerini, o hemen yazarmış. Hazreti Mevlana’yı hiç yalnız bırakmayan bir katip, bir aşık. Büyük bir zevkle, aşkla yazdı.
Hazreti Mevlana’nın, Hüsameddin Çelebi’ye saygısını gösteren bir olayı anlatayım:
Hüsameddin Çelebi, hanımını çok severdi, hanımı da onu. Hiç birbirlerine sevgide saygıda kusur etmemişler. Hanımı Hakk’a yürüyünce, Hazreti Mevlana dört sene Hüsameddin Çelebi’ye katiplik yaptırmadı, başkasına da yazdırmadı. Mesnevi’nin yazılmasına dört sene ara verdi. Hüsameddin Çelebi bu süre içinde anlıyor ki hanımı onun içindedir, onu kendinde buldu. Ondan sonra tekrar katipliğe başladı. Sevenle sevilen hangisi önce giderse, sevenine gider, başka bir yere gitmez.
Hüsameddin Çelebi, mezheb olarak Şafi; Hazreti Mevlana, Hanefi’ydi. Hüsameddin Çelebi, Hazreti Mevlana’yı çok sevdiği için arada mezheb farkı olsun istemiyordu. Bir gün, “Efendi Hazretleri, müsaade et ya mezhebine gireyim, ya da sen mezhebime gir, aramızda mezheb farkı olmasın” dedi.
Hazreti Mevlana cevap vermedi, güldü. Hazreti Mevlana gülünce, Hüsameddin Çelebi böyle demekle acaba hata mı yaptım diye düşüncede kaldı. Dayanamayarak tekrar Hazreti Mevlana’ya dedi ki:
“Ya Hüdavendigar, bir soru sordum cevap vermedin, güldün. Bu sorumla bir hata mı yaptım?”
Hazreti Mevlana şöyle seslenir:
“Ey ruhumun mertebesi Hüsameddin! Dini, mezhebi terk etmezsen ariflerin sırrına eremezsin. Hem dini var, hem mezhebin. Nasıl arif sırrına ere, ariflerle yol alırsın?”
Hüsameddin Çelebi burada şaşırdı, Hazreti Mevlana onun mantığının alması için dedi ki: “Din olarak Muhammedi, mezheb olarak Şafisin. Dini İsevi, mezhebi Katolik olan ama güzellikte ay parçası gibi bir Rum kızı seni kendine aşık ederse, sende düşünce sevgi hep o olur değil mi?”
“Evet.”
“Desene sen dininden de, mezhebinden çıktın. Karşı tarafa ağırlık verdin. Aşk ikisini de ortadan kaldırıyor. Onun için irfanlıkta, aşkta din, mezheb geçerli değildir.”
Büyük zatlar mezhepte durmazlar.
Hüsameddin Çelebi saf ve temizdi, onu böyle yetiştirdi. Hüsameddin Çelebi’de o güzellik olmasaydı, bu kadar güzel şeyler yazılmazdı, sevgiyle yazdı.
Sevgiyle hizmet etmek başkadır, emirle hizmet etmek başka. Fakir ellisekiz sene hizmetteyim. Hala kendimi bir arpa tanesi kadar yol almamış görürüm. O güzele doyamıyorum, doyumsuz bir güzellik, kendimi hiç hizmet etmemiş gibi görüyorum. Akılla yıllara bakarsan o güzeli yaşlandırır, sen de yaşlanırsın. Onun için insanlar o güzelliklere kolay varamıyorlar. Hüsameddin Çelebi çok sevildi, Hazreti Mevlana da onunla yola çıktı.
Bu alemin yaratılma sebebi insandır, insanın yaratılma sebebi de Hakk’ın görünme ve bilinmesidir, çünkü Hakk insanda aşikar olmuştur. O halde bizim kendi hakikatimizi aramamız bir emri ilahi değil midir?
