Maarif’in birkaç yerinde altı yönden bahsediyor ama açıklama getirmiyor. Anlatır mısınız?
Ön, arka, sağ, sol, yukarı, aşağı altı yöndür. Altı yönden görünen hep benim, nereye baksan, hangi yöne dönsen hep benim der, Cenab-ı Hakk. Bir insan Rabbine aşık olursa, nereye baksa onun gözü ile bakar. Suya, dağa nereye baksa onun hayali, güzelliği çıkar. Çünkü onu gönlüne koymuş.
Biri, dağ eteğindeyim, önümde dağ var, Hakk’ı göremiyorum derse, aşık değildir. Aşık olmayan bir insan altı yönde nereye baksa, o yöndeki nesneleri görür, Hakk’ı göremez.
Melekler saf nurdan olup, dört unsur ve altı yönün dışında, yerin ve göğün ötesindedirler.
Dört unsur ateş, su, hava, topraktır. Bunlar da bizim vücudumuzdadır. Vücuttaki hararet (ateş), güneşten bir parça; nefes (hava), semavattan bir parça; vücudun dörtte üçü su, okyanustan bir parça; deri ile kemik, o da topraktan bir parçadır.
“Din güzel ahlaktır” tanımı çok güzel; bu tanımı açıklar mısınız?
Hazreti Mevlana’nın diliyle anlatalım. Mevlana’mız buyurur:
Bir gün Salih kavminin uluları içlerinden bir kişiyi, Hazreti Muhammed’e “Dinin nedir?” diye sorması için gönderirler.
Adam huzura gelir.
“Ya Resulallah, bir sorum var.”
“Buyur, sorun nedir?”
“Senin dinin nedir bu alemde?”
Hazreti Muhammed, “Benim dinim ahlaktır” der.
Cevabı alır almaz, kendisini gönderen kişilere gidip, “Sordum, benim dinim ahlaktır, dedi” der.
Salih kavmi, ahlakın manasını çözmeye çalışırlar, ancak kendi çözümleriyle ikna olamadıklarından aynı kişiyi tekrar Hazreti Muhammed’e ahlakın manasını öğrenmeye gönderirler. Bu zat gelir gelmez selam verir;
“Ya Muhammed, dinin nedir?” diye tekrara sorar.
Hazreti Muhammed, daha önce işitmedi sanarak, üç sefer, “Ahlak, ahlak, ahlak” der demez, “Bunu işittim. Bunun manasını öğrenmeye geldim” der.
“Bir insan, hiçbir ilme sahip olmasa bile, insan toplumu için yararlı fikirler üretirse, bu kişi ahlak sahibidir, bendendir. Bir kişi, ne kadar bilgi sahibi olursa olsun, insanlığı ikiliğe, fesada, kavgaya sürüklerse, o benden değildir.”
Hazreti Muhammed’in dini, yüksek ahlak üzerine kurulmuştur. Yüksek ahlak, güzel fikirler üretmek, insanları birliğe, kardeşliğe davet etmek, birlikte tutmaktır.